भाद्र शुक्ल पञ्चमी हो । यो स्त्री जातिहरूको ठुलो पर्व हो । यो पर्वको मुख्य कारण स्त्री जाति रजस्वला भएको बखतमा जानी नजानी गरेको छातछुत भएको पापको प्रायश्चित्त हो । त्यकारण रजस्वला नारी चार दिनसम्म चारै वर्णले घरमा अलगै नछुने गरी बस्नु पर्दछ । यो के कारण हो भन्दा उहिले कुनै समयमा इन्द्रले विश्वरूपको शिरलाई तीन टुक्रा पारेर यो ब्रह्म हत्याको पाप भोग्नु परेको थियो । त्यसै हत्याले पिरेर इन्द्र ब्रा कहाँ पुगी सबै वृत्तान्त बताउनु भयो । तब ब्रह्महाले इन्द्रको ब्रम्हहत्या निवारण गराउनाका निमित्त ब्रहाहत्याको दोषले पापको एकवर्ष सम्म भोग गरी बाँकी दोष पृथ्वी,वृक्ष,जल,र स्त्री यी चार भाग लगाउनु भयो र चार स्थानमा फ्याकी दिनु भयो ।त्याही नै उषरभुमि, वृक्षबाट निस्केको खोटो,बुदबुद फेन जलमा र स्त्रीको रजमा यो पाप देखिन्छन् ।यसैकारण चारै वर्णमा महिनै पिच्छे हुने रजोवती नारीलाई तीन दिनसम्म छुनै हुन्न । रजोवती हुँदा मारी पहिलो दिनमा चाण्डाली, दोश्रो दिनमा ब्रहाघातिनी, तेश्रो दिनमा धोविनी र चौथो दिन केही शुद्ध हुन्छन् । त्यास तीन दिनमा जानेर होस् वा नजानेर छातछुतबाट भएको पाप अवश्य लाग्दछन । सोही पाप नाश गर्नका निमित्त ऋषि पञ्चमी ब्रत गर्नुपर्दछ ।यस ब्रत ब्रहाण, क्षत्रिया, वैश्या शुद्धजातिका महिला तथा स्त्रीहरुले विशेष रुपले गर्नुपर्दछ । तसर्थ, यस दिन सप्तऋषिको पुजा ह्ुन्छ यसैले ऋषिपञ्चमी भनेको हो । प्रायश्चित्तको निमित्त स्त्री जातिहरुले नित्य स्नान सकेपछि गोवर माटो लगाई ३६०पटक अपार्माग लगाउनु पर्दछ ।स्नान सकेपछि १०बजे उप्रान्त २बजे भित्र सप्त ऋषि अरुन्धती सहित काश्यप, अत्रि, भारद्धाज, विश्वमित्र, गौतम, जमदग्नि,वसिष्ठको पुजा गर्नुपर्दछ । नरोपी उम्रने अन्न सामा कागुनो कन्दमुल चामल आदि खाना खानु पर्दछ १छाक हविष्य चिज खानु पर्दछ । गङ्गामा वा तलाउमा गएर पुर्व फर्केर आचमन गरी ३६०दतिवन दातमा लगाउने सर्व प्रथम दतिवनलाई हातमा लिई यो मन्त्रले प्राथना गर्ने—आयुर्वलं
भनी दाँतमा लगाउन र३६०पटक माटो पनि शरीर भर लाई स्नान गर्ने पञ्चजन्य खाई मध्यान्हमा पूजा गर्न बस्ने पृथ्वी र आसनको पृथ्वी त्वया मन्त्र पूजा गर्ने । आफूले गनेका सर्जामहरू सामो धानको वाला आदि जे छ सो चढाउ शास्त्रयले सप्त ऋषिको पूजा गने गर्ने चलन छ ।
